Opheffing handhavingsmoratorium: een nieuwe realiteit voor ZZP’ers en opdrachtgevers

We zijn nu drie maanden verder sinds de opheffing van het handhavingsmoratorium op 1 januari. De verandering heeft veel losgemaakt onder ZZP’ers en opdrachtgevers, vertelt Edith de Bourgraaf, Programmamanager Handhaving Arbeidsrelaties bij de Belastingdienst, in gesprek met Informer. “Waar eerder geen financieel risico was, kunnen nu met terugwerkende kracht naheffingen loonheffingen volgen. Maar wie kritisch kijkt naar de  arbeidsrelatie en zich goed voorbereidt, heeft niets te vrezen. De opheffing is niet bedoeld om ondernemerschap te ontmoedigen of om zelfstandigen tegen te werken.”

*Dit artikel is afkomstig uit ons Informer Magazine, waarin we het thema 'Ondernemen is topsport' verkennen. Benieuwd naar meer inspirerende inzichten? Bekijk het volledige magazine hier!

Tekst: Esmee Weerden

Om de huidige situatie te begrijpen, kijken we terug naar 2016, toen de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) in werking trad en de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) verdween. Dit zorgde voor onrust bij opdrachtgevers, die voortaan zelf verantwoordelijk waren voor de beoordeling van de arbeidsrelatie. “Het kabinet besloot daarop een handhavingsmoratorium in te stellen voor de loonheffingen, zodat de markt zich kon aanpassen”, vertelt De Bourgraaf. “Maar die tijdelijke maatregel bleef uiteindelijk acht jaar van kracht.”

In sommige gevallen vervaagde de grens tussen zelfstandige en werknemer, waardoor sommige ZZP’ers feitelijk werkten als werknemer. Hierdoor droegen opdrachtgevers geen premies af voor werknemersverzekeringen, wat leidde tot scheve verhoudingen op de arbeidsmarkt en druk zette op de solidariteit binnen het sociale zekerheidsstelsel. Het beeld ontstond dat handhaving uitbleef, terwijl de Belastingdienst in werkelijkheid wel controles uitvoerde, maar met beperkte financiële gevolgen. De Belastingdienst kon onder het handhavingsmoratorium niet met terugwerkende kracht corrigeren. Een uitzondering gold in het geval van kwaadwillendheid of nadat een aanwijzing was opgelegd. In september 2024 maakte het kabinet in een Kamerbrief definitief bekend dat het handhavingsmoratorium per 1 januari 2025 zou verdwijnen.

Wat is er veranderd voor ZZP’ers en opdrachtgevers?

In feite niets. Het enige verschil is dat de Belastingdienst sinds 1 januari wél met terugwerkende kracht naheffingen voor loonheffingen kan opleggen, maar niet verder terug dan 1 januari 2025. “De opheffing van het handhavingsmoratorium is niet bedoeld om ondernemerschap te ontmoedigen, zoals soms wordt gedacht. Echte ondernemers kunnen gewoon blijven werken als zelfstandige”, legt De Bourgraaf uit. “Waar het om gaat, is dat het kabinet schijnzelfstandigheid wil aanpakken. Als een ZZP’er een werknemer blijkt te zijn, moet een opdrachtgever vanaf 2025 met terugwerkende kracht loonheffingen betalen.”

De drie lijnen van de aanpak tegen schijnzelfstandigheid  
‍De opheffing van het handhavingsmoratorium is onderdeel van een bredere strategie om schijnzelfstandigheid te verminderen. Dit gebeurt langs drie lijnen:

1. Gelijkere arbeidsvoorwaarden
   Het kabinet wil de kloof tussen werknemers en zelfstandigen verkleinen door de zelfstandigenaftrek af te bouwen en mogelijk een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zelfstandigen in te voeren. “Een schijnzelfstandige die geen sociale premies afdraagt, kan goedkoper werken dan een werknemer. Dat willen we rechttrekken.”
2. Duidelijkere wetgeving
   Om de beoordeling van arbeidsrelaties te vereenvoudigen, wordt gewerkt aan een wetsvoorstel verduidelijking beoordeling arbeidsrelatie en rechtsvermoeden. “De huidige regels zijn gebaseerd op jurisprudentie en kunnen complex zijn. Het wetsvoorstel moet meer duidelijkheid geven over wanneer iemand echt zelfstandig is en wanneer sprake is van een dienstverband.”
3. Volledige handhaving
   Nu het handhavingsmoratorium is opgeheven, kan de Belastingdienst naheffingen loonheffingen opleggen. “De bedoeling is niet om massaal naheffingen op te leggen, maar wel om te zorgen dat bedrijven zich aan de regels houden. Daarom starten we in 2025 met een zachte landing, zodat ZZP’ers en opdrachtgevers de tijd hebben om hun arbeidsrelaties op orde te krijgen.”

Wat kunnen opdrachtgevers en ZZP’ers doen?

Het beoordelen van een arbeidsrelatie draait om drie kerncriteria: loon, arbeid en gezag. “Vaak zit de discussie in het gezagscriterium”, vervolgt De Bourgraaf. “Moet iemand zich houden aan vaste werktijden? Krijgt diegene instructies? Dan is er mogelijk sprake van een dienstbetrekking.”

Ze adviseert ZZP’ers en opdrachtgevers om het afwegingskader van de Belastingdienst te gebruiken en samen de webmodule  in te vullen. Dat geeft een indicatie of de werkrelatie in loondienst is of niet. Ook is het belangrijk om vast te leggen hoe de samenwerking daadwerkelijk wordt uitgevoerd. “Een DBA-proof contract bestaat niet. Het gaat erom hoe de samenwerking in de praktijk verloopt.”

Blik op de toekomst

De vraag blijft of dit systeem op lange termijn houdbaar is. Sommige critici wijzen op het Belgische model, dat eenvoudiger zou zijn. “Nederland kiest voor een combinatie van duidelijke wetgeving, handhaving en het verkleinen van de kloof tussen zelfstandigen en werknemers”, zegt De Bourgraaf daarover. “Door verschillen in het Nederlandse systeem en het Belgische systeem kan het Belgische model niet één op één overgenomen worden.”

Wat de toekomst brengt, blijft onzeker. “Veel hangt af van verdere wetgeving, zoals het wetsvoorstel verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden en de plannen voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. Op dit moment wordt hierover in de politiek gediscussieerd, maar de exacte invulling en invoeringsdatum zijn nog niet vastgesteld. Wat nu belangrijk is, is dat ZZP’ers en opdrachtgevers zich goed voorbereiden op de nieuwe realiteit en kritisch kijken naar hun arbeidsrelaties. Wacht daarom niet af.”

De Belastingdienst raadt zowel ZZP’ers als opdrachtgevers aan om zich goed te informeren en proactief hun arbeidsrelaties te beoordelen. “Raadpleeg de informatie van de overheid en ga het gesprek aan. Onzekerheid leidt vaak tot paniek, maar wie zich goed voorbereidt, heeft weinig te vrezen.”

Nieuwsgierig naar de rest van het magazine? Ontdek alle artikelen hieronder:

In deze tweede editie van 2025 lees je o.a.:

⚽️ Oud-voetballer van het Nederlands elftal Ron Vlaar deelt hoe hij omging met de druk van topsport, en legt de link met de druk in het zakelijke leven.
🎾 Esther Vergeer, voormalig nummer één van de wereld, vertelt hoe zij omging met prestatiedruk op topniveau in een openhartig interview.
🏦 Mark Van Kampen van de Rabobank legt uit hoe je de financiële conditie van je bedrijf in topvorm houdt.
📖 Specialist Alexander Kist deelt een uitgebreid e-book voor opdrachtgevers over hoe om te gaan met de nieuwe DBA-wetten.
💪 Roy van Zijl laat zien hoe fysieke fitheid bijdraagt aan mentale weerbaarheid: "Echte groei ontstaat pas als lichaam en geest samenwerken."
💶 In deze editie van de Belastingtips vertelt Jan-Gerrit Heijenk waarom een goede boekhouding hem helpt de toekomst te voorspellen.

En nog veel meer... Lees het magazine hier!