Wat is de Wet DBA?

De Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) is een wet die bepaalt of iemand daadwerkelijk ZZP’er is of praktisch in loondienst is. Op het moment dat een ZZP’er eerder functioneert als werknemer, noem je dit schijnzelfstandigheid.

Sinds 1 januari 2025 is de Wet DBA aangescherpt, waardoor de regels strenger zijn geworden. Ontdek op deze pagina alles wat je moet weten over schijnzelfstandigheid en de nieuwe Wet DBA.

Waarom is de Wet DBA belangrijk?

De Wet DBA moet zorgen voor eerlijke arbeidsrelaties. Sommige mensen werken namelijk als ZZP’er, terwijl ze eigenlijk dingen doen die een normale werknemer ook doet. Bovendien doen ze dit werk onder vaste werktijden, onder leiding van een baas en zonder dat ze ondernemersrisico lopen. In dit geval is er wettelijk sprake van een dienstverband, en niet van zelfstandig werk. Deze schijnzelfstandigheid ziet men als oneerlijke concurrentie voor echte werknemers.

Als de ZZP’er en opdrachtgever de arbeidsrelatie niet goed inrichten en vastleggen, lopen de opdrachtgevers kans op boetes en naheffingen vanuit de Belastingdienst.

Wanneer ben je echt zelfstandig?

Om te beoordelen of een ZZP’er echt zelfstandig is in een arbeidsrelatie, kijkt de Belastingdienst naar 5 hoofdvragen.

1. Hoe is de gezagsverhouding?

Mag de ZZP’er zelf bepalen hoe ze hun werk doen, of is er een baas die dit volledig beslist? Om zelfstandigheid aan te tonen, moet de ZZP’er zelf kunnen bepalen hoe het werk wordt uitgevoerd.

2. Hoe bepaalt men de werktijden?

Een ZZP’er bepaalt zelf wanneer ze het werk uitvoeren. Natuurlijk mag de opdrachtgever afspraken maken met de ZZP’er, maar verplichte aanwezigheid op vaste werktijden duidt op loondienst.

3. Hoeveel opdrachtgevers heeft de ZZP’er?

Een echte ZZP’er werkt doorgaans voor meer dan één opdrachtgever. Werkt de persoon in kwestie dus enkel voor 1 opdrachtgever? Dan is de kans groot dat dit wordt gezien als een dienstverband.

4. Is er een ondernemersrisico?

Als je als zelfstandige een opdracht uitvoert, draag je hiervoor altijd zelf het risico mocht er iets fout gaan. Op het moment dat de opdrachtgever hiervoor opdraait,  is er geen sprake van zelfstandigheid.

5. Mag de ZZP’er het werk uitbesteden?

In de meeste gevallen mag een ZZP’er zelf beslissen of ze het werk uitbesteden aan een collega of andere freelancer. Er is geen verplichting tot persoonlijke arbeid bij een echte zelfstandige opdracht.

Download de checklists voor opdrachtgevers en zelfstandigen!

Twijfel jij of je nog wel zelfstandig bent? Of weet jij als opdrachtgever niet zeker of die ZZP’er gaat zorgen voor boetes? Zorg dat je het straks wel zeker weet en download de checklist voor jou.

Download de checklist voor ZZP’ers

Download de checklist voor opdrachtgevers

Wat is er in 2025 veranderd aan de Wet DBA?

Sinds 1 januari 2025 zijn er zaken veranderd omtrent de Wet DBA. De Belastingdienst gaat zich meer bezighouden met het handhaven van de wet. Voor 2025 hielden zij zich nog op de achtergrond, tenzij er duidelijke misstanden waren.

Concreet betekent dat de volgende veranderingen per 1 januari 2025:

• De Belastingdienst mag nu volledig handhaven op schijnzelfstandigheid;
• In 2025 volgen er nog geen boetes, maar wel naheffingen voor opdrachtgevers van bijv. loonbelasting;
• Vanaf 2026 kan de Belastingdienst ook boetes opleggen;
• Nieuwe modelovereenkomsten worden niet meer goedgekeurd.

Deze nieuwe regels dwingen ZZP’ers en opdrachtgevers hun samenwerking netjes in te richten.

Wat zijn modelovereenkomsten?

Voor de invoering van de nieuwe Wet DBA zorgde een goedgekeurde modelovereenkomst ervoor dat er sprake was van een eerlijke arbeidsrelatie tussen ZZP’er en opdrachtgever. 

Na de invoering van de nieuwe wet keurt de Belastingdienst geen nieuwe modelovereenkomsten meer goed. Bestaande overeenkomsten geven minder zekerheid dan voorheen. Het gaat nu meer om hoe men de samenwerking uitvoert in de praktijk.

Toelichting van arbeidsrechtspecialist Alexander Kist

Alexander Kist is een specialist op het gebied van arbeidsrelaties en schijnzelfstandigheid. Volgens hem is het belangrijk om te kijken naar de feitelijke werkwijze van een ZZP’er, niet naar het contract alleen: "Het gaat er niet om wat je wilt, maar om wat je bent." Kist geeft aan dat zelfstandigheid blijkt uit hoe iemand werkt in de praktijk: heeft de ZZP’er de vrijheid om zijn werk zelf in te delen en voert hij opdrachten uit zonder leiding of integratie in de organisatie van de opdrachtgever?

Hij geeft als voorbeeld: "Een schilder die bij mij thuis werkt, is zonder twijfel een ZZP’er. Maar zodra hij op locatie bij een bedrijf werkt, ontstaat er vaak discussie. Men denkt dan al snel dat hij onder gezag werkt, terwijl hij dezelfde klus uitvoert op een andere plek."

Bekijk ook de eBooks guides voor ZZP'ers en opdrachtgevers over omgang met de Wet DBA

"Het gaat er niet om wat je wilt, maar om wat je bent."

‍

Praktische tips voor ZZP’ers

• Zorg voor meerdere opdrachtgevers om geen twijfel over je zelfstandigheid te laten ontstaan.
• Houd je eigen boekhouding bij en regel zelf verzekeringen en een website.
• Leg afspraken met iedere opdrachtgever schriftelijk vast.
• Bepaal zelf hoe je je werk doet en voorkom dat je te veel instructies opvolgt.
• Bekijk de infographic hieronder en download de infographic hier.

Praktische tips voor opdrachtgevers

• Ga na of de ZZP’er echt zelfstandig kan werken.
• Laat de ZZP’er zelf bepalen hoe en wanneer ze hun werk uitvoeren.
• Gebruik een passende modelovereenkomst, of leg jullie afspraken schriftelijk vast.
• Voorkom vaste werktijden, verlofaanvragen, functioneringsgesprekken en andere indicatoren van dienstverband.

Aantonen dat je zelfstandig bent via je boekhouding

Een andere methode om aan te tonen dat je daadwerkelijk werkt als ZZP'er is het bijhouden van een goede boekhouding. Via een online boekhoudprogramma is dat erg eenvoudig. Je verstuurt professionele facturen binnen 1 minuut direct naar je klant, scant bonnetjes via de mobiele app, en verzendt je btw-aangifte binnen 2 minuten naar de Belastingdienst.

Bekijk hier meer informatie over het gemak van een online boekhoudpakket

Toelichting Belastingdienst

In een exclusief interview voor Informer Magazine geeft de Belastingdienst haar kijk op de nieuwe situatie. Ontdek het artikel van de Belastingdienst Opheffing handhavingsmoratorium: een nieuwe realiteit voor ZZP’ers en opdrachtgevers hier.